Review: Epson LS10000 laser projector

De Epson LS10000 is een bijzondere projector.  Zo op het eerste gezicht zou je het niet zeggen, maar het is één van de allereerste projectoren van een compleet nieuwe generatie.

Deze Epson projector werkt met behulp van een (dubbele) laser in plaats van de ‘standaard’ lamp. En behalve een langere levensduur blijkt dat diverse voordelen te hebben – meer dan ik in eerste instantie had vermoed.

 

Uiterlijk & Aansluitingen

De Epson LS10000 is al een indrukwekkende projector als je deze uit de doos haalt: 18 kilogram zwaar, en met 55 x 55 x 23cm een flink formaat. Maar door de sterk afgeronde behuizing komt deze toch redelijk ‘vriendelijk’ over.

Aan de voorkant kijken drie ronde vormen je aan: twee ventilatie-gaten en de lens. Bovenop zitten een aantal status-lampjes, de zijkanten zijn mooi glad afgewerkt. Met een lichte druk aan de rechterzijde (van achteren gezien) verschijnen de belangrijkste knoppen.

Alle aansluitingen zitten aan de achterzijde: netspanning, voor video 2x HDMI, een component, composiet en VGA connector. Voor onderhoud en domotica-integratie zijn ook een USB, 2 triggers en een RS232 aansluiting aanwezig. Als je alles hebt aangesloten kun je de achterzijde weer ‘mooi’ maken met een cover, waardoor er alleen nog maar een aantal kabels uit de projector komen – handig en netjes.

Laser

Het meest opvallende kenmerk van de LS10000 is de laser lichtbron. Dit heeft in tegenstelling tot een ‘gewone’ gloeilamp een aantal voordelen.

Ten eerste de lange levensduur. Projectoren worden vaak als duur gezien omdat de lamp na verloop van tijd vervangen moet worden. Tegenwoordig valt dit vaak mee (zowel de tijd nadat deze vervangen moet worden als de prijs van een losse lamp), maar het speelt zeker mee bij de aanschaf van een projector. Door gebruik te maken van laser wordt de levensduur opgerekt naar maar liefst 30.000 uur – dat wil dus zeggen 3 ½ jaar als deze continu aan zou staan, of zelfs 16 jaar als je 5 uur per dag film kijkt.

Er zijn nog een aantal belangrijke redenen waarom laser beter is – en deze waren mij van te voren niet allemaal bekend.

Door gebruik te maken van laser is de het mogelijk om een breder kleuren-spectrum te projecteren, sneller dynamisch het contrast te wijzigen en ook ‘absoluut’ zwart te projecteren.
Maar naast de videokwaliteit is het ook heel prettig dat er minder warmte verloren gaat – en dat daarmee de projector een stuk stiller. En de lamp heeft vrijwel geen opwarm-tijd meer nodig, waardoor deze een paar seconden al gereed is, of juist extreem snel echt uit staat zonder afkoelperiode.

De techniek na de laser-lichtbron is 3LCD Reflective, wat veel lijkt op de LCoS systemen die onder andere Sony en JVC gebruiken. Veel andere Epson projectors gebruiken standaard 3LCD waarbij het licht door de lcd schermen naar de lens gaat, bij 3LCD Reflective wordt het gereflecteerd op de panelen.

Bijna 4k

Naast laser is de LS10000 voorzien van nog een opvallende techniek: 4K Enhancement. Hiermee wordt een 1080p (Full HD) beeld verscherpt door ieder pixel diagonaal een halve pixel te verschuiven, en daarmee virtueel de resolutie te verdubbelen.

Dit voelt natuurlijk aan als vals spelen – maar hoe is dit in de praktijk? Van ‘valsspelen’ om een 4k sticker op de behuizing te mogen plakken blijkt toch geen sprake te zijn. Met statische test-beelden is het verschil met ‘echt’ 4k (zoals de eerder geteste Sony projector VPL-VW520ES) wel te zien (de rechte lijnen zijn in 4k minder rafelig), maar het afspelen van video of foto’s zijn deze verschillen beduidend minder groot – alleen op korte afstand zie je sneller verschillen in detail. Full HD video via 4K Enhancement geeft een mooier, scherper beeld dan een ‘gewoon’ beeld – en dat is een knappe prestaties.

Mogelijkheden

Hoewel 3D bij tv’s dood is verklaard, bieden veel projectoren dit nog wel aan. En Epson is ook zo netjes om 3D brillen mee te leveren in plaats van als optionele accessoire te koop aan te bieden bij een toch al duur apparaat.

De Epson projector is goed voorzien om deze te installeren en in te stellen naar je eigen kamen en smaak. Vier uitschroefbare voetjes, gemotoriseerde zoom, focus en lens-shift.
Voor thuisbioscoop opstellingen met een extra breed 2.35:1 scherm heeft de projector een lens-memory voor anamorfische lenzen.

Eenmaal op zijn plaats gezet en afgesteld kun je aan de slag met de beeldinstellingen met ondere andere diverse presets voor 2D en 3D, plus geheugen voor eigen, aangepaste gamma settings naast 5 presets, en een full color management systeem.
Onder de ‘signal’ knop zitten diverse beeldbewerkings opties zoals Frame Interpolation, de-interlace, detail enhancement, 4k enhancement en super-resolution (verbeteren van Full HD video). Voor gamers is er een ‘Fast’ modus waarin de lag wordt verminderd.

 

Prestaties: beeldkwaliteit

De meeste testen zijn gedaan met de Epson LS10000 aangesloten op de Oppo BD103 blu-ray speler, waarbij het geluid direct vanaf de Oppo via HDMI naar een Marantz receiver werd geleid, en het beeld via de andere HDMI uitgang van de blu-ray speler naar de projector ging. Voor 4k content werd afwisselend gebruik gemaakt van een Sony 4k mediaspeler en een PC.

Veel losse fragmenten van HD content (blu-ray) en filmclips hebben de projector gepasseerd. Het contrast is erg goed, met een mooi diep zwart. Daarin overklast deze de Sony, maar deze (duurdere) projector geeft nog wel een scherper beeld.  Epson claimt dat ‘absoluut zwart’ haalbaar is; dat kunnen ze doen omdat bij een volledig zwart beeld de laser razendsnel uitgezet kan worden…
De helderheid is ‘ok’ – er zijn genoeg modellen die meer licht uitsturen, maar deze projector is bedoeld voor een mooie thuisbioscoop opstelling waarin ook enig aandacht is besteed aan de verduistering van de kamer. Voor de kleurweergave hoef je de de LS10000 ook niet te laten staan: die is gewoon erg goed.

Het is toch opvallend hoe Epson het voor elkaar heeft gekregen om deze projector zo goed heeft weten te maken. Ze hebben tot nu toe voor hun hometheater modellen gebruik gemaakt van 3-LCD (nu LCOS) met een gloeilamp (nu laser) en een prijskaartje van maximaal de helft van wat deze projector kost. En toch weten ze het een duurdere ‘echte’ 4k projector moeilijk te maken op het gebied van

Specificaties

• 1080p projector met 3D
• Lichtbron: laser met vermogen van 41,9 mW
• Levensduur laser: tot 30.000 uur (in eco-modus)
• 3LCD Reflective 3-chip technology
• LCD panelen: 3x TFT Active Matrix, 0.74-inch wide panel Reflective HTPS, voor totaal 1920 x 1080 x 3 = 2.073.600 pixels
• Laser lichtbron
• Helderheid: 1500 lumens (zowel wit als in kleur)
• Aspect ratio: 16:9, compatible met 4:3 en 2.35:1
• Throw ratio:1.28 (respectievelijk voor ‘wide’ en ’tele’ modus)
• Aanbevolen schermbreedte: tot 100 diagonaal
• Contrast: absoluut zwart 0 lumens tot volledig wit 1500 lumens
• Kleurverwerking: 10 bit / gedeeltelijk 12 bit
• Kleurbreedte: tot 1.07 miljard kleuren
• Lens: gemotoriseerde optische zoom en focus
• F 2.5 – 3.7,  Focal Length:21.3 mm – 44.7 mm
• Zoom ratio: 1.0 – 2.1
• Lens-shift: verticaal 90%, horizontaal 40%
• Gemotoriseerde lens-cover
• Component in, HDMI in (2x), HDMI (HDCP 2.2), Composiet in, HDMI 1.4, Activeren (2x), Ethernet-interface (100 Base-TX/10 Base-T), RS-232C, USB 2.0 type Mini-B, VGA in
• 550‎ x 553 x 225 mm (breedte x diepte x hoogte), 18kg zwaar

Conclusie

De LS10000 is een vernieuwende projector – zowel voor Epson als voor de hele markt. De voordelen van laser ten opzichte van ‘gewone’ lampen zijn groot: niet alleen in kwaliteit maar zeker ook in gebruiksgemak. Met deze projector schuift Epson dan ook duidelijk dichter bij de high-end projector markt aan.

10 bit kleur en ondersteuning voor 4k zorgen ervoor dat de projector nog een lange tijd meekan. Op kleur, contrast en zwartwaarden presteert deze allemaal erg goed. Het is jammer dat het geen ‘echte’ 4k projector is, maar door de opvallend goed werkende ‘4k enhancement’ is dat geen groot gemis.

 

Voor veel mensen zal het enige echte nadeel de prijs zijn: zo rond 8000 euro. Dat is veel geld, maar projectoren gaan over het algemeen lang mee – en Epson heeft de LS10000 al behoorlijk future-proof gemaakt. Voor een serieus hometheater zou je zeker moeten kijken naar deze projector, en ik ben heel erg benieuwd wat Epson binnenkort nog meer gaat doen in het ‘hogere’ thuisprojectie segment. De LS10000 beloofd heel veel goed, en is in één klap een serieuze concurrent geworden voor zowel Sony als JVC.